Jednak w dłuższej perspektywie bezpieczeństwo energetyczne jest nam w stanie zagwarantować jedynie kosztowna transformacja, której ciężar finansowy spoczywa na spółkach energetycznych.

Koszty wytwarzania energii elektrycznej w Polsce w ostatnich latach rosną. Przyczyniły się do tego głównie:

● Rozchwiany rynek surowców w związku z inwazją Rosji na Ukrainę i wcześniejszą agresywną pol­ityką surowcową Kremla. Na przestrzeni 2022 roku ceny surowców w kontraktach terminowych z dostawą na 2023 rok skoczyły o kilkaset procent: gazu z ok. 250 do 1500 zł za MW, węgla ARA z ok. 400 do 1600 zł za tonę (cenowy punkt kulminacyjny nastąpił na przełomie sierpnia i września, potem ceny spadły).

● Rosnące koszty uprawnień do emisji dwutlenku węgla w systemie EU ETS – obecnie ok. 100 euro za tonę, jeszcze w 2020 roku ok. 20–30 euro za tonę.

● Zmiana kierunków i przyspieszenie transformacji energetycznej planowanej przez UE – ograniczenie roli źródeł emisyjnych (przede wszystkim energii z gazu i węgla) na rzecz nieemisyjnych, w szczególności OZE.

Ceny surowców ulegają naturalnym wahaniom, wojna pokazała jednak, w jakim stopniu zależne są od sytuacji geopolitycznej – oznacza to, że koszty wytwarzania energii z surowców energetycznych w szerszej perspektywie są trudne do przewidzenia.

Według prognoz ceny uprawnień do emisji dwutlenku węgla w systemie EU ETS będą w kolejnych latach rosnąć. Oznacza to, że koszty wytwarzania energii z paliw kopalnych w szerokiej perspektywie również będą wzrastać.

Przełożenie tych kosztów na rachunki Polaków oznaczałoby kilkukrotny wzrost wysokości opłat. Polacy zostali uchronieni przed wzrostami cen energii przez rządową tarczę solidarnościową. Ceny energii dla gospodarstw domowych zostały zamrożone i są dotowane przez spółki energetyczne i państwo.

– Zamrożenie ceny netto dla gospodarstw domowych do limitu zużycia od 2 do 3 tysięcy kilowatogodzin na poziomie ceny z 2022 roku (nieco ponad 40 gr za kWh).

Przeciętne gospodarstwo domowe oszczędza więc w tym roku na rachunkach za prąd aż od 2 do 3 tysięcy złotych. Tyle dopłacają do ich rachunków spółki energetyczne i rząd – przeciętnie odbiorcy płacą tylko ok. 40 procent realnej ceny energii.

– Cena gwarantowana na energię zużytą po przekroczeniu limitu zużycia – 69 gr/kWh.

– Dla MŚP, samorządów, odbiorców wrażliwych cena gwarantowana maks. 78 gr netto za kWh.

– Dodatkowy bonus dla oszczędnych, którzy zmniejszą zużycie energii o 10 procent – dodatkowe 10 procent upustu do rachunku za cały rok.

– Według szacunków w tym roku na finansujący zamrożenie cen Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny wytwórcy energii zrzeszeni w PKEE wpłacą od kilkunastu do ponad 20 miliardów złotych (samo PGE szacuje wpłaty na 10 mld zł).

Tarcza solidarnościowa i programy osłonowe to działanie doraźne

Polska energetyka jest podatna na kryzys przez fakt, że ponad 70 procent energii elektrycznej wytwarzamy z węgla – ponosimy koszty surowca i wyemitowanego CO2. Natomiast funkcjonowanie obecnie w tym modelu jest konieczne, ponieważ zapewnia Polakom bezpieczeństwo energetyczne.

Jedynym sposobem na trwałe powstrzymanie wzrostu kosztów wytwarzania energii, a co za tym idzie – powstrzymanie wzrostu cen, jest uwolnienie się od kosztów surowców i CO2 poprzez transformację energetyczną.

Transformacja energetyczna to:

● zastąpienie konwencjonalnych źródeł energii (elektrowni na węgiel kamienny i brunatny, elektrowni jądrowych) źródłami zero- i niskoemisyjnymi (czyli elektrowniami wiatrowymi na lądzie, elektrowniami wiatrowymi na morzu, farmami fotowoltaicznymi, fotowoltaiką prosumencką, elektrowniami wodnymi);

● modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, wymagana przez nowe źródła energii w innych lokalizacjach;

● budowa magazynów energii – wielkoskalowych elektrowni szczytowo-pompowych – odnawialne źródła energii produkują energię zależnie od pogody i pory dnia; konieczne jest jej gromadzenie w czasie nadprodukcji, przechowywanie i uwalnianie w czasie zwiększonego popytu;

● zwiększenie mocy systemu – elektryfikacja gospodarki, transportu i ogrzewania zwiększa zużycie energii. Poza zastąpieniem źródeł węglowych musimy równolegle zwiększyć wytwarzanie energii o ok. 1/3 do 2030 r.

Łączny koszt transformacji energetycznej został oszacowany na co najmniej 600 miliardów złotych tylko do 2030 r. (135 mld euro do roku 2030) – wynika z raportu analityków EY przygotowanego na zlecenie Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej.
Dla porównania: w 2023 r. prognozowane dochody całego budżetu państwa wyniosą 604,5 mld złotych.

Warto podkreślić, że proces transformacji już trwa – spółki wciąż inwestują w nowe, zero- i niskoemisyjne źródła energii, np.:

– Grupa PGE na inwestycje w nowoczesną dystrybucję i w odnawialne źródła energii wydała w pierwszym kwartale ponad 1,5 miliarda złotych, a do 2030 kwota ta przekroczy aż 75 mld zł;

– Enea tylko przez pierwsze trzy miesiące tego roku wydała na inwestycje aż 580 milionów złotych;

– Tauron planuje w tym roku przeznaczenie 2,4 miliardów na same inwestycje w sieci dystrybucyjne.

Materiał Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej